Секциялық мәжіліс спикерлері мен баяндама тақырыптары қыркүйек айында жарияланады. Мақала қабылдаудың соңғы күні - 10 қыркүйек.

Академик РӘБИҒА СӘТІҒАЛИҚЫЗЫ СЫЗДЫҚТЫҢ

туғанына 100 жыл толуына арналған «ЖАҺАНДАНУ ӘЛЕМІНДЕГІ ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУЫ: ТҮРКІТАНУ. ЛИНГВИСТИКА. ФИЛОЛОГИЯ» тақырыбында халықаралық конгресс

Конгресс туралы

         Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлықтың лауреаты, ІІІ және І дәрежелі «Барыс» орденінің иегері, Türk Dil Kurumu мүшесі, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор, аса көрнекті түркітанушы-лингвист академик Рәбиға Сәтіғалиқызы Сыздықтың туғанына 100 жыл толуына арналған Халықаралық конгресс жұмысында ғалымның ғылыми мұрасынан бастау алатын қазақ тіл біліміндегі, филология мен түркітанудағы жаңа ғылыми парадигмалар талқыланатын болады.

         Халықаралық конгресс жұмысына қоғам қайраткерлері, қазақ тілтанымы, түркітану, филология, лингвистика бойынша отандық және шетелдік ғалымдар, сондай-ақ жазушылар мен БАҚ өкілдері қатысады.

Конгресс жұмысының негізгі бағыттары:

1. Академик Рәбиға Сыздықтың ғылыми мұрасы: синхронды және диахронды аспектілердегі тіл білімі және түркітану.

2. Ахметтану және Алаштанудың өзекті мәселелері.

3. Абайтану ғылымының қазіргі көкжиегі.

4. Жазу тарихы және қазақ ортологиясының даму динамикасы.

5. Сөз мәдениеті және стилистика салаларының бүгіні мен болашағы.

6. Ауызша және жазба әдеби тілдің зерттелуі.

7. Қазақ лексикологиясы мен лексикографиясы: тарихы, проблемалары мен жаңа ізденістер.

8. Антропоөзектік парадигмадағы лингвистикалық зерттеулер: корпустық лингвистика, әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, жасанды интеллект.

9. Білім беру жүйесіндегі қазақ тілі: оқу мәтіндері мен оқулық мәселелері. Тілді меңгертудің инновациялық технологиялары.

10. Филологиялық білімдер мен ізденістер.

11. Жаһандану кезеңіндегі түркі тілдері: лингво-филологиялық аспект.

12. Түркітанудың дамуы: нәтижелер мен жаңа бағыттар.

Ақпараттық хат


Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, Халықаралық Түркі академиясы мен Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы академик РӘБИҒА СӘТІҒАЛИҚЫЗЫ СЫЗДЫҚТЫҢ туғанына 100 жыл толуына арналған Халықаралық конгресс жұмысына қатысуға шақырады.

ЖАҺАНДАНУ ӘЛЕМІНДЕГІ ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУЫ: ТҮРКІТАНУ · ЛИНГВИСТИКА · ФИЛОЛОГИЯ


Өтетін уақыты: 18−19 қазан, 2024 жыл.

Өтетін орны: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, "Қазақстан" қонақүйі, "Алтын емел" конференц-залы, Достық көшесі, 52

Рәбиға Сәтіғалиқызы (Ғалиқызы) Сыздық— Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлықтың лауреаты, ІІІ және І дәрежелі «Барыс» орденінің иегері, Türk Dil Kurumu мүшесі, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор, аса көрнекті түркітанушы-лингвист. Академик Рәбиға Сәтіғалиқызы Сыздықтың тіл тарихы, жазба ескерткіштердің тілі, Абайдың сөз өрнегі мен Алаш зиялыларының ғылыми ізденістері, ортология және әдеби тіл, сөз сазы, сөз мәдениеті, стилистика, лексикология, лексикография бойынша зерттеулері қазіргі қазақ лингвистикасы мен түркітануды жаңа белеске көтерді. Конгресс жұмысында академик Рәбиға Сәтіғалиқызы Сыздықтың ғылыми мұрасынан бастау алатын қазақ тіл біліміндегі, филология мен түркітанудағы жаңа ғылыми парадигмалар талқыланатын болады. Халықаралық конгресс жұмысына қоғам қайраткерлері, қазақ тілтанымы, түркітану, филология, лингвистика бойынша отандық және шетелдік ғалымдар, сондай-ақ жазушылар мен БАҚ өкілдері қатысады.

Конгресс жұмысының негізгі бағыттары:


1. Академик Рәбиға Сыздықтың ғылыми мұрасы: синхронды және диахронды аспектілердегі тіл білімі және түркітану.
2. Ахметтану және Алаштанудың өзекті мәселелері.
3. Абайтану ғылымының қазіргі көкжиегі.
4. Жазу тарихы және қазақ ортологиясының даму динамикасы.
5. Сөз мәдениеті және стилистика салаларының бүгіні мен болашағы.
6. Ауызша және жазба әдеби тілдің зерттелуі.
7. Қазақ лексикологиясы мен лексикографиясы: тарихы, проблемалары мен жаңа ізденістер.
8. Антропоөзектік парадигмадағы лингвистикалық зерттеулер: корпустық лингвистика, әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, жасанды интеллект.
9. Білім беру жүйесіндегі қазақ тілі: оқу мәтіндері мен оқулық мәселелері. Тілді меңгертудің инновациялық технологиялары.
10. Филологиялық білімдер мен ізденістер.
11. Жаһандану кезеңіндегі түркі тілдері: лингво-филологиялық аспект.

12. Түркітанудың дамуы: нәтижелер мен жаңа бағыттар.

Конгресс жұмысына қатысу шарттары.


Жұмыс тілдері: қазақ тілі, түркі тілдері, ағылшын тілі, орыс тілі.
Формат: оффлайн / онлайн.
Конгресс жұмысына қатысу үшін 2024 жылғы 10 қыркүйекке дейін төменде көрсетілген сілтемелерге тіркелу және баяндаманың мәтінін жіберу қажет.
Тіркелген файлға автордың (бірінші автордың) аты-жөні көрсетіледі. Мысалы, «А. Асқаров. Баяндама.doc».
Конгресс қорытындысы бойынша ғылыми мақалалардың жинағы жарық көреді.
Қатысушыларға сертификат беріледі, сертификат пен Конгресс жинағы электронды форматта жіберіледі.
Іссапар мен орналасу шығыны қатысушы тарапынан төленеді.

Байланыс тел.:
7-707190-60-61 Жарас jaras.eskendir.98@mail.ru

Құрметпен, Ұйымдастыру комитеті

Мақаланы рәсімдеудің техникалық талаптары


  • Мақала электрондық форматта (.doc, .docx, .rtf форматтарында) ұсынылады;
  • Қаріп кеглі – 12 (аңдатпа, түйін сөздер, әдебиет - 10, кестелердің мәтіні – 9-11), қаріп – Times New Roman, туралау – мәтіннің ені бойынша, интервал – бірыңғай, абзац шегінісі – 1 см, шеттері: жоғары және төменгі – 2 см, оң және сол жақ – 2 см;
  • Сурет, кесте, сызба, диаграммалар және т.б. нөмірленуі мен атауы көрсетіле отырып, тікелей мәтінде ұсынылады (мысалы, 1-сурет – сурет атауы);
  • Алғашқы жол – ҒТАМР нөмірі;
  • Мақала атауы (тақырып 5-7 сөзден тұрады);
  • Мақала тақырыбы қазақ, ағылшын және орыс тілдерінде ұсынылуы керек;
  • Мақала тақырыбы қою, кіші әріптермен, жол ортасында беріледі;
  • Мақала авторы (авторлар) – аты-жөні, жұмыс орны (ескерту: ресми мекеменің толық атауы көрсетіледі), мемлекет, қала атауы (осы ретте сақталу тиіс) жазылады;
  • Егер бірнеше автор бір мекемеден, бір жоғары оқу орнынан болса, онда нөмірлеу керек емес, тек әртүрлі мекемеден, ЖОО-дан болған жағдайда ғана нөмір қойылады;
  • Қала, мемлекет атаулары қазақ, ағылшын және орыс тілдерінде жазылады. Электрондық пошта көрсетіледі.
  • Авторлар туралы ақпарат кіші әріптермен, жол ортасына беріледі.
  • Төменде ORCID ID гиперсілтемесі көрсетіледі (тіркелу үшін нұсқаулық – тіркелген файлдарда https://orcid.org/); Андатпа қазақ, ағылшын және орыс тілдерінде жазылады. Көлемі 160 сөз - 300 сөзден аспайды. шрифт 10 болуы тиіс;
  • Түйін сөз бен сөз тіркесі саны – 5-6, қазақ, ағылшын және орыс тілдерінде;
  • Әдебиет тізімі мәтінде берілу ретімен жасалады.
  • Мақала көлемі 4 беттен кем болмауы керек.
  • Мақала көлеміне шектеу жоқ.

Конгресс жұмысына қатысу Өтінімінің үлгісі


  • 1 Тегі, есімі, әкесінің тегі (толық)
  • 2 Жұмыс орнының толық атауы
  • 3 Лауазымы, ғылыми атағы, ғылыми дәрежесі
  • 4 Ел, қала
  • 5 Байланыс телефоны (қаланың коды көрсетіледі)
  • 6 E-mail
  • 7 Бағыты /секция (толық жазу керек)
  • 8 Баяндама тақырыбы
  • 9 Баяндама формасы (Оффлайн /онлайн)
Ескерту:
  • Шақыру қажет болған жағдайда байланыс телефоны, мекеменің немесе ЖОО басшысының толық аты-жөні, лауазымы, ғылыми атағы мен дәрежесі толық көрсетілуі керек. Өтінім файлы атауының үлгісі: «Автордың фамилиясы-Өтінім.doc» (мысалы, «Айдаров-Өтінім.doc.»).
  • Өтінімдер 2024 жылғы 10 қыркүйекке дейін Ұйымдастыру комитетіне – төменде көрсетілген сілтемелердің біріне жіберілуі керек.
jaras.eskendir.98@mail.ru
Рәбиға Сыздық – тіл мамандары мен әдебиетшілерге қатар айтар орамды, кенеулі ойы бар және сол ойды таратып айта аларлық тіл құдіреті мейлінше жеткілікті ғалым.
Мұхтар Әуезов
қазақ кеңес жазушысы, қоғам қайраткері, әдебиет және филологиясы саласындағы ғалым, Қазақстан ғылым академиясының тұңғыш академигі (1946), филология ғылымдарының докторы мен профессоры (1946), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1957).
Сенде ғажайып жан сұлулығы бар. Жан сұлулығы дегеніміз – ар сұлулығы! Сұлулық дегеніміз – тартымдылық, шынайылық, ақылдылық, зиялылық. Сұлулық – ең алдымен, аналық бақыт.
Әбу Сәрсенбаев
ақын, жазушы. Қазақстанның халық жазушысы (1996). Ұлы Отан соғысының ардагері. "Парасат" орденінің иегері.
Рәбиға Сыздықтың абайтануға байланысты еңбектерін оқығанда, бұл нағыз ғылыми ерлік деп ойладым, зерттеуші ұлы Абайдың өзімен бірге отырып жазғандай екен деген ғаламат әсерде болдым.
Әбдуәли Қайдар
Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының Академигі. Филология ғылымының докторы, профессор.
Ғылым академиясының корреспондент мүшесі, тіл мәселесіне күйіп-жанып араласып келе жатқан нағыз ғалым адам – Рәбиға қарындас Сыздықова.

Ғабит Мүсірепов

қазақтың халық жазушысы, драматург, сыншы, мемлекет және қоғам қайраткері.
Қазақ КСР ҒА академигі (1958), Социалистік Еңбек Ері (1974), Қазақстан халық жазушысы.

Қазақ тіл ғылымының қазіргі көрнекті өкілдерінің бірі – Рәбиға Сыздықова. Атақты ғалымның әр ғылыми зерттеуі ұлттық тіл ғылымының жаңа бір қалың қабаттарын қопарып сөйлегендей әсерге бөлейді.

Әбілбек Нұрмағамбетов

тіл білімі маманы, филология ғылымдарының докторы
ДУЛАТ, РӘБИҒА ЖӘНЕ ОРАЛХАН

/Тұлпарды тұлпар таниды/

Көптен бері көңілімді кір басқандай рухани жүдеп, ішіңе от, сарайыңа шам жағар еш нәрсе не оқып, не ести алмай жүргенде, әсіресе өз газетіміз «Қазақ әдебиетінің» де сапасы сансырап кеткен бір бойкүйез сәтте басылымның июльдегі (1987 ж.) нөмірі келді. Санаторийдің емханасында жатып «не бар дейсің?» деген немқұрайлықпен көз жүгірттім. «Дулат ақын». Рәбиға Сыздықованың мақаласы. Өте ұнады. Мен, міне, 20 жылдан бері дәл осы Дулат Бабатайұлы туралы мақала жазсам деп жүретінмін. Қалай болғанда да мен Дулатты Абайға ұстаз тұтам. Абай көп теңеулерін Дулаттан алған. Рәбиға апайдың мақаласы – мейлінше сауатты әрі әділ де шыншыл жанашыр мақала. Әсіресе «Дулат сияқты ақынды тастап кетіп, қазақ поэзиясын жырлау бір жеңі жоқ, не бір етегін ойып алған әдемі шапан ұсынғанмен бірдей», – деген пікірі айызымды қандырды. Р.Сыздықова – нағыз ғалым, мәдениеті мен білімі жоғары адам. Өз басым ол кісіні құрмет тұтамын.

/Оралхан БӨКЕЙ/

Оралхан Бөкей

жазушы-драматург, журналист, Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Қазақстан Республикасы Жастар сыйлығының лауреаты, Н.Островский атындағы Бүкілодақтық әдеби сыйлықтың лауреаты.
Кенеулі ойдың кеніші
Ол кісімен кездескен сайын жалпылама «апай» деген сөзді айтпай, пейілімді жақынырақ білдіру үшін «Әпке» деп қайрылушы едім. Енді өзі өмірден көшкен соң да осы жоқтау-естелігімде де аты-жөнін көп қайталай бермей, өзі бардағыдай «Әпке» деп жазуды жөн көрдім.
Бір кездесуде менің Шығыстың Зайсанынан екенімді, аздап проза жазып жүргенімді естіген соң, бірлі-жарым әңгімелерімді баспасөздерден оқып жүргенін, «беталысың жақсы» деген сияқты арзан мақтауды айтпай-ақ: «Шығыс беттегі Қалихан Ысқақтың, Қабдеш Жұмаділовтің, ­Оралхан Бөкейдің тілдерінде жақсы жағынан үлгі болардай жаңалық, ерекшеліктер байқалады. Арнайы зерттеудің қажет екенін ойластыру керек сияқты» деген пікірдің ұшығын шығарды.
Рекең Әпкемнің біраз кітаптары үйде тізіліп тұр. Өз қолтаңбасын қалдырған кітаптары да баршылық. Оларды және менің кейбір шығармаларыма арнайы жазған мақалаларын оқығанда «Апыр-ау, мен де қарап жүрмеген екенмін-ау» деп пендеауи масаттанудың да болатынын несіне жасырайын. «Қазақ әдеби тілінің тарихы» (1993 ж.) кітабына: «Ана тіліміздің асылын тауып, әсемдігін тани білген суреткер Кәдірбек бауырыма барша игілікке тілеулес көңілмен. Автордан» десе, ­«Ауызша дамыған қазақ әдеби тілі» (2014 ж.) кітабына: «Тоқсан деген асуға жетем-ау деп, өзімді өзім сыйлау үшін 2011-2014 жылдары жазып, жариялаған ­монографиямды сөз қадірін тамаша тани білетін жазушы бауырым Кәдірбекке зор сыйластықпен Рәбиға Сыздықова. 01.10.2015». Басқа да жазған қолтаңбаларында менің елеусіз ғана еңбектеріме зор баға берді. Әрине, Әпкемнің мені қанаттандыра түсу үшін, «сөз қадірін тани түсуім» үшін жазғаны деп білемін. Ал «Қазақ тілінің анықтағышы» (емле, тыныс белгілері, сөз сазы, 2000 ж.) кітабына: «Кәдірбек, күнделікті жұмы­сыңа қажет болар деп, автор Рәбиға ­Сыз­дықова» деп жазған екен, мінеки 20 жылдан астам бұл кітап жазу үстелімнен орнын ауыстырған емес. Ол – менің тілсіз кеңесшім...
К. Сегізбаев, жазушы.

Кәдірбек Сегізбайұлы

жазушы, аудармашы, журналист
РӘБИҒАҒА

Тіліңіз тәтті, ойыңыз қандай!
Тыңдадым, ұқтым жан күйіңізді.
Болар ем күнде бір жасарғандай, -
Көп туса қазақ дәл сіздей қызды!
Ойыңыз жарқын, тойыңыз жақын!
Қуаныш, бақыт - бір өзіңізде...
Жүрегіңізге тимесін салқын,
Ұрынба, жаным, ертелей күзге.

Автор: Қасым Аманжолов

1946.




СӨЗ-ЖҰЛДЫЗ АСПАНЫНЫҢ ҒАРЫШКЕРІ

Рәбиға Сыздыққа
Сөз-жұлдыз аспанын самғаған,
Жасынан аңсаған сәтті адам.
Ұлттық тіл әлемін шарлаған,
Рәбиға ғарышкер деп қалам.

Таза тіл мүддесін көздеген,
Ұрпаққа керегім тіл деген.
Қызғыштай өз көлін қорғаған,
Қалт етпес, өмірден безбеген.

Қазылып жатқанын тіл кені,
"Сөз-құдірет" орнады діңгегі.
Ел үшін шын құтты құбылыс,
Сөзді де сөйлете білгені.

Сүйсінтіп жүйесін анықтау,
Сиқыр сөз сөліне қанықты-ау.
Тұңғиық ой салды санама,
Тым биік қияда шарықтау.

Қарсы жел, дауылға көнбестен,
Селк етпей ол талай сел кешкен.
Рәбиға сөз зерлеу төрінде,
Алды орын атанын мол көштен.

Бұлбұлдай көркейткен тал ішін,
Аққудай жан қияр жары үшін.
Аралап қыз-жұлдыз жүре бер,
Сөз-жұлдыз қазақша ғарышын.

Кәкімбек Салықов

15.10.2004 ж.

Астана



* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *


   Әдетте, ел мен қоғамға еңбегі сіңген адам дүние салғаннан кейін «бұл кісінің өмірі енді жалғасады» деп айтылып жатады. Рəбиғатану ғылымы енді басталып келе жатқандай. Бірақ қаншама «білдік» десек те, Рəбиға апай жөнінде сөз айту қиын, көп толғандырады. Өйткені Апай ғылым жолындағы, өмір жолындағы ғұмыры өзгелерге ұқсамайтын, өзгеше болмыс иесі еді. Ұстаз тілтанымның 15-ке жуық түрлі саласы бойынша ғылыми, құнды, теңдессіз еңбектер қалдырды. Апайдың мұрасын зерделеу қазіргі ғылыми бағыттардың ұлттық кодты тереңдете танып-білуге түбегейлі бет бұруына үлес қосары анық. Өзі айтқандай, нар жүгін арқалаған қайсар, қайратты, қарым-қабілеті қайран қалдыратын Тұлғасы ұлт тарихындағы Ұлы дала тұлғаларының, қазақ əйелдерінің шоғырының биігінен орын алады. Қазақ сөзінің құдіретін сезінген, сөздің тылсым сырларын өзінің прагматикалық қуаты арқылы насихаттаған Ұстаз Тілдік тұлға болатын. Ендеше, Ұстаздың Тұлғалық келбетін таныту ізбасарлары мен шəкірттерінің рухани санасы оянған ұлт алдындағы парызы да, міндеті де болмақ.
Ғылым жолында шамшырақ болған, өмір жолында бағыт берген Ұлы дала тұлғасы – Ұстазды қырық жылдай біліп, тағылымын алғанымды, шəкірті болғанымды мақтан етемін.



А. Алдашева

Филология ғылымдарының докторы,профессор

  • 30
    спикер
    Сала мамандары тарапынан маңызды ақпарат
  • 16
    сағат
    Екі күндік ауқымды шара
  • 300
    қатысушы
    Отандық, шетелдік ғалымдар арасында ғылыми байланыстар мен ынтымақтастық орнату алаңы
Баяндамашылар
  • Нұрлан Оразалин
    Мемлекет және қоғам қайраткері, ақын, драматург, Қазақстан мемлекеттік сыйлығының лауреаты (2002), Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері.
  • Зейнеп Базарбаева
    Қазақстан Республикасы ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор,
    А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері.
  • Анар Фазылжан
    Ахмет Байтұрсынұлы атындағы
    Тіл білімі институтының директоры, филология ғылымдарының кандидаты.
  • Бирсель Каракоч
    филология ғылымдарының докторы, түркі тілдерінің профессоры, Уппсала университеті, Швеция.
  • Нергис Бирай
    филология ғылымдарының докторы, Түркия, Памуккале университеті
  • Фаузия Оразбаева
    Қазақстан Республикасы ҰҒА корреспондент мүшесі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті.
  • Бердібай Шалабай
    филология ғылымдарының докторы, профессор, Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті.
  • Қалбике Есенова
    филология ғылымдарының докторы, профессор-зерттеуші, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті.
  • Бағдан Момынова
    филология ғылымдарының докторы, профессор
    А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері
  • Гүлғайша Сағидолдақызы
    филология ғылымдарының докторы, профессор
    Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Қазақ тіл білімі кафедрасының профессоры
Баяндамашылар туралы мәлімет
НҰРЛАН ОРАЗАЛИН
Қазақстан Республикасы Сенаторлар кеңесінің мүшесі, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының Құрметті академигі.
Н.Оразалин – екі ғасыр тоғысындағы қазақ ұлтының рухын, ұлттық құндылықтарды асқақ жырлаған, драмалық туындыларында тереңнен толғаған әдебиеттің аса көрнекті өкілі. Қазақ елінің мемлекеттілігін нығайтуға белсенді атсалысып келе жатқан барлық қызметінде ол ұлтты сақтап қаларлық бірден-бір киелі ұғым – Тіл екенін талай мінберлерден насихаттап келеді. Бүгінгі ұрпақтың рухын көтеретін, санасына құйылатын қазақ сөз өнерінің ғажайып арналарын өзінің жырлары мен драмалық шығармаларына, көркем публицистикалық-эссе толғауларына, ғылыми-көпшілік мақалаларына арқау етті. Жаһандану мен ұлттану тайталасқа түсе бастаған бүгінгі заманда қазақ тілінің өміршеңдігін сақтау, бәсекелестік қабілетін арттыру, мемлекеттік тіл ретіндегі қолданыс аясын ұлғайту мәселелеріне де тікелей араласып, ұрпақаралық миссия атқарып келе жатқан, рухани кеңістігіміз бен ұлттық ойлау жүйеміздің тұтастығын сақтауда зор қарым мен күш танытып жүрген көрнекті қаламгер, беделді тұлға, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері.
1991-1992 жылдары КСРО Жоғарғы Кеңесінің Жоғарғы палатасында Ғылым, білім және мәдениет комитеті төрағасының орынбасары, 1993-1996 жылдар аралығында «Егемен Қазақстан» газетінің бас редакторы, 1993-1998 жылдары Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Ұлттық кеңестің мүшесі болады.
1996 жылдан 2018 жылға дейін Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының әр жылдарда өткен төрт құрылтайында (1996 ж. 2002 ж. 2007 ж. 2012 ж.) төраға болып сайланады. 2013-2016 жылдар аралығында ҚР Парламенті Сенатының депутаты болады. Ол әр жылдарда Қазақстан Республикасы Сенат Төрағасының, Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің кеңесшісі, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы адам құқығын қорғау комиссиясының мүшесі, Қазақстан Республикасы Қоғамдық палатасының мүшесі секілді қоғамдық қызметтерді де қоса атқарады.
Нұрлан Оразалин осы проблемалар жөнінде әр жылдарда Алматы, Астана, Мәскеу, Вашингтон, Нью-Йорк, Чикаго, Сан-Диего, Париж, Пекин, Шанхай, Үрімші, Мекке-Медине, Рим, Ыстамбұл, Анкара, Анталия, Кони, Сеул, Киев, Баку, Ташкент, Бішкек, Душанбе, Ереван, т.б. қалаларда өткен көптеген халықаралық форумдарда сөз сөйлеп, баяндамалар жасады.
Нұрлан Оразалин – штаб-пәтері Ыстамбұл қаласында орналасқан Халықаралық ұйым «Диалог Евразия» платформасының төрағасы, Мәскеу қаласындағы Жазушылар ұйымдарының халықаралық қауымдастығы төрағасының орынбасары, Халықаралық әдеби қордың тең төрағасы, Орта Азия халықтары мәдени Ассамблеясының вице-президенті.
Нұрлан Оразалин – «Құрмет» (2005 ж.), «Парасат» (2010 ж.), «Барыс ІІІ» (2017 ж.), «Барыс І» (2022 ж.) ордендерімен, медальдарымен марапатталған. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (1998 ж.). Ол – көптеген халықаралық сыйлықтар мен медальдардың иегері. Алматы қаласы (1998 ж.) мен Алматы облысының Құрметті азаматы (2007 ж.).
ЗЕЙНЕП БАЗАРБАЕВА
Қазақстан Республикасы ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор, А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері. «Интонация вводных единиц в языках различного типа (на материале французского, казахского и русского языков)» (1983) атты кандидаттық диссертация, ал 1997 жылы «Қазақ тілінің интонациялық жүйесі» атты докторлық диссертация қорғады. 2003 жылы профессор атағын алады. 2013 жылы ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, ал 2020 жылы Казақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының толық мүшесі болып сайланады.
Ғалымның бастамасымен эксперименттік талдау негізінде қазақ интонациясының теориясы жасалып, интонология өз алдына жеке тіл білімінің саласы ретінде қалыптасты. З.М.Базарбаева қазақ, салыстырмалы лингвистикасы және түркітану проблемаларымен қатар айналысып, интонология, коммуникативтік синтаксис, қазақ сөзін талдау мен синтездеу, қолданбалы лингвистика, дискурс теориясы, тарихи фонетика, диахрондық фонология салалары бойынша 2000 жылдан бері бүгінгі күнге дейін іргелі және қолданбалы зерттеу бағдарламалары аясындағы зерттеу тақырыптарына ғылыми жетекшілік етіп келеді. Ғалымның жетекшілігімен 10-нан аса кандидаттық және 2PhD докторлық диссертация қорғалды. 300-ден аса ғылыми еңбектер жарық көрген, оның ішінде 10 монография, 5 оқу құралы мен сөздіктер. 2022 жылы «Everest» баспасынан 5 томдық шығармалар жинағы жарық көрді. І. Интонология. ІІ. Қазақ фонологиясының негіздері. ІІІ. Казахская интонация. ІҮ. Типологическое исследование интонации вводных единиц. Ү. Тұлғалар.
Әр жылдары іргелі зерттеу бағдарламасын қалыптастыру үшін ғылым Қоры бағдарламасына ұсынылатын ғылыми-зерттеу жобаларды бағалау бойынша комиссия мүшесі, жоғары аттестациялық комитеттің (ЖАК) Эксперт кеңесінің мүшесі ретінде және гуманитарлық, әлеуметтік ғылымдар бойынша, ҰҒК (ұлттық ғылыми кеңес) мүшесі ретінде жұмыс атқарған.
АНАР ФАЗЫЛЖАН
2020 жылдан бастап Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры. 2000 жылы З.М.Базарбаеваның ғылыми жетекшілігімен «Қазақ тіліндегі қосқұрамды құрмалас сөйлем интонациясы (эксперименттік-фонетикалық зерттеу)» деген тақырыпта кандидаттық диссертациясын 10.02.02 – қазақ тілі мамандығы бойынша қорғап шықты.
Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы, морфологиясы, синтаксисі, сондай-ақ Паралингвистика, Компьютерлік лингвистика сияқты курстардан дәріс оқып, семинар сабақтар жүргізді, қазақ филологиясы магистранттарына арналған «Компьютерлік лингвистика», «Паралингвистика», студенттерге арналған «Морфология» курстары бойынша типтік және жұмыс бағдарламаларын әзірледі, «Қазақ тілінің сөз мәдениетіне» арналған (10-сынып) дидактикалық материалдарды, Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі, Орфоэпиялық анықтағыш, екітілді және нормативтік сөздіктерді құрастырушылардың бірі.
1999-2002 жж. Талантты жас ғалымдарға арналған ҚР Президенті стипендиясының, 2007 ж. М. Әуезов атындағы талантты жас ғалымдарға арналған мемлекеттік сыйлықтың иегері, 2008 ж. ҚР Тұңғыш Президенті қорының Ғылым мен техника саласындағы премиясының лауреаты. ҚР Үкіметі жанындағы Қазақ жазуын латын графикалы жаңа әліпбиге көшіру жөніндегі Ұлттық комиссияның Орфографиялық жұмыс тобы мүшесі ретінде жазу реформасының теориялық базасын жасауға, қоғамдық пікірді дұрыс арнада қалыптастыруға, практикалық негіздерін анықтауға бағытталған күрделі де кешенді шараларға белсенді араласып жүрген еліміздің белді ғалымдарының бірі. «Қазақ тілінің ұлттық корпусы» жобасының жетекшісі.
3 оқу құралы, 1 анықтамалық, 1 монография, 200-ден астам ғылыми мақаланың авторы.
БИРСЕЛЬ КАРАКОЧ
БИРСЕЛЬ КАРАКОЧ, филология ғылымдарының докторы, 2016 жылдан бастап – түркі тілдерінің профессоры, Уппсала университеті, Швеция.
2001 жылы Йоханнес-Гутенберг университетінде докторлық диссертация қорғады, Майнц, Германия.
Жоғары білімді: 1989 жылы Гази университетін түрік тілі және әдебиеті бойынша бітірген, Университет Гази, Анкара, Түркия.
Негізгі ғылыми бағыттары:
Түркі тілдерінің типологиясы, түркі тілдерініңморфосинтаксисі және семантикасы (әсіресе ноғай, түрік, түркі караханиді, көне анатол түрік тілі, Германиядағы және Ирандағы түрік тілінің қолданылу ерекшеліктері), ноғай тілінің құжаттама ерекшеліктері және сипаттамалары; салыстырмалы түркі лингвистикасы, контактілі лингвистика.
Өзекті жоба: 17 ғасырдағы Исфахандағы әзербайжан тілі, мәтіндерде ресімделген транскрипциялар (Бас жетекші – Б.Каракоч, орындаушылар – Ларс Йохансон, Ева А. Чато).
Осы жоба арқылы 17 ғасырдағы көптілді Исфахандағы түркі тілдерінің қолданылуының айрықша жағдаяты зерттеледі. Бұл кезеңде Персияда лингва франка сипатындағы lingua turcica agemica деп аталатын түркі тілдерінің түрлері түркі тілдерін білетін тілді пайдаланушылардың кұнделікті қарым-қатынасында, сондай-ақ Сефевидтер сарайында қолданылған. Алдыңғы кезеңдердегі зерттеулерде осы тіл (лингво франка) негізінен араб тілінде жазылған мәтіндер арқылы қарастырылған болатын.
Алайда нысанаға алынған мәтінді атақты Рафаэль дю Ман 1613-1696) аударған, онда француз тілінің орфографиясы сақталған. Латын қаріптерімен берілген мәтін араб тіліндегі дереккөздерде кодталмаған құнды ақпарат жеткізеді. Аудармашы азаербайжан тілінің түрлі ерекшеліктерін білетін тілді пайдаланушыларға сәйкес келетін жазба код түзуге ұмтылыс жасаған.
Жобаның мақсаты – осы мәтінде бейнелеген түркі кезеңіндегі тілдердің ерекшеліктерін зерттеу. Күтілетін нәтижелер Персиядағы батысазиялық, оның ішінде ортаазиялық тілдердің тарихи дамуына үлес қосады, қазіргі әзербайжан тілінің дамуы мен қалыптасу үдерістеріндегі ерекшеліктерді анықтайды.
Қазіргі кезде сөздік қоры енгізілген Мәтіндер жинағы әзірленген. Сонымен қатар осы Жоба арқылы тарихи және контактілі лингвистика аспектілері тұрғысынан мәтіндерге және қолжазбағаенгізілген азербайжан тілі грамматикасына лингвистикалық талдау жасау көзделген.
Жоба Уппсала университетіндегі түркітануды зерттеудің маңызды екі саласына тікелей байланысты. Жобаға қатысушылар Швеция ғалымдарының түркітануға арналған зерттеу дәстүрлерін насихаттаумен де айналысады. Жоба Перспектикалы зерттеулер жөніндегі Швеция алқасындағы Гуннар Яррингтің мемориалды бағдарламасының жалғасы болып саналады (Csató, Johanson, Róna-Tas & Utas, 2016). Сонымен қатар Жоба Уппсала университетінде түркітанудың тарихы туралы алдыңғы кезеңдерде жүзеге асырылған зерттеулерді (Csató, Johanson, Gren-Eklund & Karakoç, 2021) тереңдете талдауға бағытталған
Зерттеу нысанасы ретінде алынған қолжазба Уппсала университеті кітапханасының коллекциясында бар.
Нергис Бирай
Нергис Бирай – Памуккале университеті (Денизли қ., Түркия) қазіргі түркі тілдері мен әдебиеттері бөлімінің меңгерушісі, түркология ғылымдарының докторы, профессор. Докторлық диссертациясын «Түркиядағы ауған қазақтарының тілі» тақырыбында қорғаған. Түркі тілдес халықтардың арасынан қазақ, қырғыз, түркмен тілдерін салыстырмалы зертеумен шұғылданады. Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығын тереңінен зерттеп, Түркия еліне алғаш танытқан ахметтанушы ғалым. Қазіргі таңда Түркия, Қазақстан, Түркменстан, Өзбекстан, Әзербайжан, Қырғызстан және т.б. түркі тілдес елдердің ғалымдарымен тығыз байланыс жасайды. Зерттеу бағыты бойынша жарияланған 300-ден астам ғылыми мақалалардың, 15-тен аса оқулық пен монографиялық еңбектердің авторы. Түркология саласында 30-дан астам шәкірт тәрибелеп, ғылымның дамуына үлес қосып келеді. Түркия мен Қазақстан арасында ғылыми, әдеби-мәдени байланыстарды нығайтуда сіңірген еңбегі үшін, Қазақстан Республикасы Президентінің алғыс хаты, арнайы төсбелгі, медальдармен марапатталған.
Фаузия Оразбаева
ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, “Жоғары оқу орнының Үздік оқытушысы”, Шоқан Уәлиханов атындағы І дәрежелі сыйлықтың лауреаты, Халықаралық Педагогикалық білім беру Академиясының академигі.
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университетінің қазақ тілі теориясы және әдістемесі кафедрасының зерттеуші-профессоры.
Зерттеу салалары. Тілдік қатынас негіздері. Қазақ тіл біліміндегі коммуникация теориясы мен әдіснамасы. Коммуникативтік-танымдық әдіс. Лексикология. Семасиология. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Қазақ тілін деңгейлік оқытудың ғылыми-теориялық және әдіснамалық негіздері.
Зерттеу еңбектерінің жаңашылдығы.
Халықаралық ғылыми жоба бойынша Израилдағы «Edusodt» тілдерді үйрету орталығымен бірігіп жасалған қазақ тілі DEMO курсының авторларының бірі (2007).
Тілді игерудің халықаралық үлгілері мен Европалық стандарттары, TOEFL, DALF/DELF, ALTE, IELTS негізінде тұңғыш рет жазылған Қазақ тілін үйренуге арналған 6 деңгейлік оқу-әдістемелік кешеннің ҚР арналған тұжырымдамасы, стандарты, типтік бағдарламасы және оқу-әдістемелік кешенінің және электрондық оқулықтардың жетекшісі. (2006)
ҚР жалпы білім беретін орыстілді мектептердің 1 – 11 сыныптарында «Қазақ тілін» деңгейлік оқытуға арналған концепция мен оқу-әдістемелік кешені. ( 2014 – 2023)
Қоғамдық жұмыстары.
Қазақстан Республикасының Президенттікке кандидаттарынан мемлекеттік тілден емтихан алушы «Лингвистикалық комиссияның» мүшесі әрі хатшысы (1999; 2005; 2010; 2015).
«Әл-Фараби ат. ҚазМУ-дің (1989-1990), Абылай хан атындағы ХҚжӘУ-дің (1998-2000), Абай ат. АлМУ-дің (1997-2001), Қырғыз білім академиясы мен Ж. Баласағұн ат. Қырғыз мемлекеттік университетінің ДК мүшесі (2008-2011). Қазір Абай ат. ҚазҰПУ де «Қазақ тілі мен әдебиеті» 6D011700 мамандығы бойынша PhD диссертациялық кеңестің төрағасы.
Қазақ тіліне арналған «Дарын» республикалық олимпиадасының алқа төрағасы, ҚР Министрлер кабинеті жанындағы ЖАК мүшесі, т. б.
Зерттеу еңбектері.
Өнегелі өмір. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті. – Алматы: «Қазақ университеті», 2019. Ой өрнегі -сөз. 1 том. Алматы: «Ан Арыс», 2019. Тілдік қатынас. 2 том. – Алматы: «Ан Арыс», 2019. Тіл кеңістігі. 3 том. – Алматы: «Ан Арыс»,2019. Тілтамыр. Лекциялар курсыы. 4 том. – Алматы: «Ан Арыс», 2019. Деңгейлік қазақ тілі. Ғылыми-әдістемелік монография. 5 том. – Алматы: «Ан Арыс», 2019. Қазақ тіл білімінің мәселелері. Антология. -Алматы: «Қазақ тілі», 2019. Синонимичные прилагательные в Казахском языке. Семантический критерий при определении синонимичных прилагательных в казахском языке. Научная монография. Германия. LAP LAMBERT Academic Publishing RU. International Book Market Service Ltd., member of OmniScriptum Publishing Group. 2019. Латынәліпбилі қазақ жазуы: Тілтаным. Әдістаным. Монография. (Авторлық бірлестікте). –Алматы: «Таугүл-Принт», 2020. Латынәліпбилі қазақ жазуы: Әдіснама. Әдістеме. Оқу құралы. (Авторлық бірлестікте). – Алматы: «Таугүл-Принт», 2020. Латынәліпбилі қазақ жазуы. Оқу-әдістемелік құрал. (Авторлық бірлестікте). – Алматы: «Таугүл-Принт», 2020.
Ф.Ш.Оразбаева – қазақ тілі пәні бойынша мемлекеттік стандарттар мен типтік бағдарламалардың, гранттық жобалардың, оқулықтар мен оқу құралдардың авторы. Ғалым – ұстаздың авторлық құқықпен бекітілген 4 куәлігі, 14 монографиясы, 9 Білім стандарттары, 45 оқу бағдарламары, 82 оқулығы, 174 оқу – әдістемелік құралдары, 187 баяндамалары мен мақалалары бар. Скопус базасындағы журналдарда 13 мақаласы мен 2 Хиршасы жарық көрген. Тілшінің ҚР Білім және ғылым министрлігі тарапынан жарияланған конкурста жеңіп алған 20 гранттық жобасы еліміздің білім беру жүйесінде маңызды орын алады.
Тілші-ғалымның ғылыми жетекшілігімен 10.02.02. – қазақ тілі, 13.00.02. – қазақ тілін оқыту әдістемесі мамандықтары бойынша 15 ғылым докторы, 39 ғылым кандидаты диссертация қорғап, ғылыми дәреже алды.
Халықаралық ғылыми байланыс.
Тіл білімі мен оны оқыту салаларына арналған ғалымның еңбектері шет елдің Ұлыбритания, Германия, Греция, Прага, Ресей, Түркия, Болгария, Қытай, АҚШ т.б. көпшіліктің назарын аударды. Мәселен, «Of innovative technology». Оңтүстік Корея. Сеул. Кангнам университеті.\2010\; «Мәденитанымдық коммуникация" Австрия, Раттен \2012\ ; «Қазақстандағы тіл саясаты: қазақ тілі бағдарламалары мен олардың әлеуметтік негіздерін білім беру тетіктері ретінде талдау», Испания. Барселона \2015\ ; « Қазақ тілін оқыту: жазу жүйесіндегі инновациялар.» АҚШ, Остин \2018\; «Жаңа білім беру бағдарламалары аясында латыннегізді әліпбидің көптілділік жүйесінде көрініс табуы: Қазақстанның тәжірибесі.» Германия, Билефильд \ 2019\. «Қазіргі мақал-мәтелдерін зерттеу: цифрлық, танымдық, әдеби және экологиялық бағыттар». Нью-Йорк, Питер Ланг,2022. т. б.
Профессор Ф.Ш.Оразбаева «Ерен еңбегі үшін» медалімен (2003), «ҚР ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» белгісімен (2008), ҚР ЖОО белгілі ғалымы және педагогы белгісімен (2005), ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері (2005), «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» белгісімен (2008) марапатталған. Ол – ҚР Еңбек сіңірген Қайраткері (2009), «Парасат» орденінің иегері (2020) .
БЕРДІБАЙ ШАЛАБАЙ
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университетінің қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасының профессоры, филология ғылымдарының докторы. 1973 жылы ҚР Ғылым Академиясының корреспондент-мүшесі, ф.ғ.д., профессор М.Балақаевтың ғылыми жетекшілігімен «Ғ.Мүсіреповтың «Оянған өлке» романындағы синтаксистік құралдардың стилистикалық қызметі» тақырыбы бойынша кандидаттық диссертация, 1997 жылы ф.ғ.д., профессор, ҚР Ғылым Академиясының академигі Р.С.Сыздықованың ғылыми кеңесшілігімен «Көркем проза тілін зерттеудің ғылыми-теориялық негіздері» тақырыбы бойынша докторлық диссертация қорғады.
Алғаш еңбек жолын 1972 жылы А.С.Пушкин (қазіргі М.Өтемісұлы) атындағы Орал педагогикалық институтынан бастап, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институтында, Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтында, әл-Фраби атындағы Қазақ Ұлттық университетінде доцент, профессор, кафедра меңгерушісі қызметтерін атқарды.
Филология ғылымдарының докторы, профессор Бердібай Шалабай өзінің ғалымдық жолын тіл ғылымының стилистика саласын зерттеумен бастады. Қазақ тіл білімінде академик Р.Сыздықова ғылыми негізін қалаған стилистика саласын жаңа ұрпаққа саралап жеткізуде Б.Шалабайдың стилистика мәселелері бойынша жазған кітаптары мен оқу құралдарының маңызы зор болды. Академик Р.Сыздықпен бірлесіп жазған «Көркем тексті лингвистикалық талдау» атты оқу құралы қазақ тіл білімінде мәтінді зерттеуге байланысты жазылған алғашқы еңбектердің бірі болды.
Профессор Б.Шалабай 52 жылдан астам уақыт жоғары оқу орындарында қазақ тіл білімінің жаңа бағыттары, мәтін теориясы, стилистика, функционалды лингвистика сияқты курстардан дәріс оқиды. Соған орай «Қазақ тілінің стилистикасы», «Қазақ тілінің функционалды-коммуникативтік синтаксисі» «Қазақ тіл білімінің өзекті мәселелері (функционалды-коммуникативтік синтаксис)», «Мәтін лингвистикасы», «Қазақ тіл білімінің мәселелері» атты оқу құралдары мен монография шығарды.
Профессор Б.Шалабай еңбек жолында 2 ғылым докторын, 34 ғылым кандидатын, 3 PhD дайындады.
ҚАЛБИКЕ ЕСЕНОВА
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессор-зерттеушісі, филология ғылымдарының докторы.
Оның ғылыми-зертхана жұмысының бағыты – прагмалингвистика, прагмастилистика, медиалингвистика, лингвоаксиология, лингвосаясаттану. Қ.Есенова 250-ден астам ғылыми еңбектің авторы.
Прагмалингвистика, дискурс теориясы, қазақ медиамәтінінің дамуы, публицистикалық стильдің ғылыми-теориялық негізі, лингвосаясаттану, медиалингвистика, саяси дискурс, коммуникативті лингвистика пәндерінен дәріс береді.
Ғалымның 11 ғылыми монография, 6 оқу құралы, 250-ден аса ғылыми мақалаларды жарық көрген. Ол «М.Әуезов публицистикасының тіл өрнектері» (2005), «Қазіргі қазақ медиа мәтінінің прагматикасы» (2007), «Педагогтік жұмыстың заманауи аспектілері», (2013ж., Одесса, авторлық бірлестікте), «Лингвокогнитологияның өзекті мәселелері» (2014), «Түркітану ғылымының өзекті мәселелері» (2016), «Лингвосаясаттану: саяси дискурстың прагматикасы» (2017), «Функционалды грамматика: ұғымдары мен категориялары» (2016), «Медиалингвистика» (2015), «Рragmalinguistic snudies in linguistics» (2017), «Тенденции и инновации фундаментальных и прикладных наук» (2017), «Лингвофилософия» (2019), «Лингвоаксиология» (2020), атты монографиялардың, «Медиалингвистика: мерзімді баспасөз тілін зерттеудің прагматикалық аспектісі» (2015), «Функционалды грамматика» (2016), «Лингвоаксиология (қазақ баспасөз материалдарының негізінде)» (2017), «Қазіргі қазақ тілі» (2005ж., авторлық бірлестікте), «Лингвосаясаттануға кіріспе» (2017), «Лингвосаясаттанудың өзекті мәселелері» (2017) оқу құралдарының авторы, он бес томдық «Қазақ әдеби тілінің сөздігін», «Қазақ тілінің орфографиялық сөздігін», «Қазақша-ағылшынша-орысша, ағылшынша-қазақша-орысша іскери тілі сөздігін» құрастырушылардың бірі, ҚРБжҒМ гранты бойынша «Қазақ жазуының даму жолдары мен қалыптасу кезеңдері», «Ауызша коммуникация тілінің мәдениеті», «БАҚ құралдарының тілі мен стилі» , «Тіл және сөз стилистикасының лингвокогнитивтік аспектісі», «Қазақтың саяси-дипломатиялық тілінің когнитивтік аспектісі», «Қазақ қоғамының тілдік контенті» атты ғылыми жобалардың жетекші және орындаушы авторларының бірі.
Қ.Есенова «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» куәлігі (2017), «Үздік ұстаз-2019» төсбелгісімен (2019), «Білім беру саласының үздігі» (2018), «Абай атындағы ҚазҰПУ 90 жыл» мерекелік медалімен (2018), БжҒМ, Университет ректоры атынан бірнеше алғыс хаттармен марапатталған.
Негізгі ғылыми еңбектері: Скопус базасында индекстелген халықаралық басылымдарда – 15, Индекс Хирша (h) – 2, монографиялар – 8, оқулық, оқу құралдары - 14, үлгілік бағдарламалар - 3, ҚР БжҒМ Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті ұсынған ғылыми басылымдарда – 39, өзге базаларда индекстелген халықаралық басылымдарда – 31, ҚР конференция, симпозиум мен семинар жинақтарында – 25, ҚР БАҚ басылымдарында жарияланған мақалалар – 10, авторлық куәлік – 8.
ҚР Президентінің бастамасы бойынша жүзеге асырылған «Мәдени мұра» бағдарламасына қатысты он бес томдық «Қазақ әдеби тілінің сөздігін», «Қазақ тілінің орфографиялық сөздігін, «Қазақша-ағылшынша-орысша, ағылшынша-қазақша-орысша іскери тілі сөздігін» құрастырушылардың бірі.
Халықаралық конференциялар мен симпозиумдарда (ҚХР, Испания, Австрия, Түркия, Чехия, Германия, Ұлыбритания, Франция, Польша, Ресей, Қырғызстан т.б.) баяндама жасаған, 90-ға жуық біліктілікті дамыту сертификаттарының иегері болып табылады.
ҚР БжҒМ гранты бойынша «Қазақ жазуының даму жолдары мен қалыптасу кезеңдері», «Ауызша коммуникация тілінің мәдениеті», «БАҚ құралдарының тілі мен стилі», «Тіл және сөз стилистикасының лингвокогнитивтік аспектісі», «Қазақтың саяси-дипломатиялық тілінің когнитивтік аспектісі» атты ғылыми жобалардың жетекші авторларының бірі.
Роехамптон Университеті (Англия), Даугавпильс (Латвия) және Йенілікчі Адымлар (Түркия) қоғамының қатысуымен 2017-жылдан бері жылына 2 рет жүйелі түрде өткізіліп келе жатқан Евразиялық Тіл білімі және Гуманитарлық ғылымдар конференциясының ұйымдастырушы алқа тобының мүшесі.
Абай атындағы ҚазҰПУ жанындағы 6D021300-Лингвистика мамандығы бойынша диссертациялық Кеңестің төрағасы (2018 жылдан қазіргі кезге дейін), Абылайхан атындағы ҚазХҚжӘТУ жанындағы 6D021300-Лингвистика мамандығы бойынша диссертациялық Кеңестің мүшесі (2016-2018), Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Абылайхан атындағы ҚазХҚжӘТУ жанындағы ОӘК-тің мүшесі (2019 жылдан қазіргі кезге дейін).
Қ. Есенованың ғылыми жетекшілігімен 7 PhD докторант филология, лингвистика мамандықтары бойынша докторлық диссертацияларын сәтті қорғап шықты (Г.Дюсембина, Г.Сейдалиева, Ж.Құрмамбаева, Г.Ерсұлтанқызы, А.Қасымбекова, А.Бисенғали, Р. Бахтиярова).
Марапаттары: «ЖОО үздік оқытушысы – 2016» төсбелгісінің иегері (2016 ж.) ,
«Үздік ғылыми қызметкер – 2022» байқауының жеңімпазы (2022 ж.) ,
«Жетекші ғалымдарға арналған мемлекеттік стипендия» иегері (2022 ж.), университетте кәсіптік мамандар даярлауға сіңірген еңбегі үшін «Үздік ұстаз» (2016), «Білім беру саласының үздігі» (2018), университеттің дамуына қосқан үлесі үшін «Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университтіне 90 жыл» (2018), «Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетіне 95 жыл» төсбелгілерін иеленген.
Қазіргі таңда университетімізің 6D0213000-Лингвистика мамандығы бойынша диссертациялық кеңес төрағасы және этикалық кеңес мүшесі ретінде маман-лингвист шәкірттер дайындау ісінде жемісті еңбек етіп келеді. Сондай-ақ, ҚР ҒжБМ 2022-2024 ғылыми және ғылыми-техникалық гранттық қаржыландыру конкурсы бойынша «ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНЫҢ ТІЛДІК КОНТЕНТІ: ӨЗГЕРІСТЕР МЕН ЖАҢАРУЛАР (ПАНДЕМИЯ КЕЗІ; 2020-2022 жж.) атты ғылыми жоба жетекшісі болып табылады. Қ.У.Есенова басқарушылық және ұйымдастырушылық тәжірибесі жеткілікті, аналитикалық ойлау қабілетімен ерекшеленетін тәжірибелі ғалым.
БАҒДАН МОМЫНОВА
   1974-1979 жж. С.М.Киров атындағы ҚазМҰУ Филология факультетінде, 1989-1993 жж. осы университеттің аспирантурасында оқыды. әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Қазақ филологиясы кафедрасында 1993-2014 жж. қызмет істеді.
   2000-2003 жж. ҚазҰУ-да Филология факультеті деканының оқу ісі жөніндегі орынбасары, 2007-2014 жж. Қазақ филологиясы кафедрасының меңгерушісі; 2010-2014 жж. ҚазМҰУ ғылыми кеңесінің, 2005-2010 жж. ҚР Үкіметі жанындағы Мемтерминком мүшесі. 1993 ж. «Қазақ» газетіндегі қоғамдық-саяси лексика» тақырыбында кандидаттық, 1999 ж. «Қазақ газеттерінің лексикасы: жүйесі мен құрылымы» тақырыбында докторлық диссертация қорғады, 2001 ж. профессор атағын алды. 15 кандидат, 1 доктор, 3 PhD, 50-ден астам магистр тәрбиеледі.
Профессор Б. Момынованың еңбектері:
   «Қазақ» газетіндегі қоғамдық- саяси лексика» (1998 ж.),
   «Газет лексикасы: жүйесі мен құрылымы» (1999 ж.),
   «Шәкәрім поэзиясының тілі» (2008 ж.),
   «Тілдегі жаңа бағыттар мен типтік қатынастар» (2009 ж.),
   2011 ж. «Қазақ әдеби тілінің тарихы» (оқулық, ҚР БжҒМ грифі), «Қазақ тілінің морфологиясы» (2014 ж., РОӘК, оқу құралы),
   «Қазақ ым-ишараттары: сөйлеу этикеті мен қатысым мәдениетінде» (2016 ж.) т.б.
   Жалпы 11 монография, 11 оқу құралы, 2 оқулық (ҚР БжҒМ грифімен), 6 сөздік, 230-дан астам ғылыми мақала авторы. 15 томдық «Қазақ әдеби тілінің түсіндірме сөздігін» құрастырушылардың, ЖОО-ның бакалавр, магистратура, РhD бойынша оқу стандарты авторларының бірі. СКОПУС журналдарында 6 мақаласы жарық көрген. ҚР Үкіметі жанынан құрылған Орфографиялық жұмыс тобының мүшесі (2017-2021 жж.). Профессор Б. Момынова Ш. Уәлиханов атындағы сыйлықтың лауреаты (2005); 2007 ж., 2011 ж. ЖОО-ның үздік оқытушысы мемлекеттік грантының иегері. Сондай-ақ ғалым «Жазба мұра және мәтінталдау: ХХ ғ. басы публицистикасындағы орфограмма, сөзжасам мен көркем мәтін лингвопоэтикасы» (2021-2023); «Саяси лидерлер мен мемлекет қайраткерлерінің тілі: ХХ ғ. басындағы Алашорда көсемдерінен тәуелсіздікке дейін» (2022-2024) гранттық қаржыландыру жобаларының жетекшісі болды.
   С.Аманжолов атындағы ШҚМУ-дың «Құрметті докторы» (2017 ж.). 2015-2020 жж. А. Байтұрсынұлы атындағы ТБИ Тіл мәдениеті бөлімінің бас ғылыми қызметкері, 2020 жылы Грамматика бөлімінің меңгерушісі, 2023 жылдан осы бөлімнің бас ғылыми қызметкері болып еңбек етіп келеді.
Гүлғайша Сағидолдақызы
   Филология ғылымдарының докторы, профессор «ҚР Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» грантының (2008 ж.; 2015ж.) иегері.
   1981 жылы С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті (қазіргі әл-Фараби атындағы Қаз ҰУ) филология факультетіне қабылданып, 1986 жылы «филолог, қазақ тілі мен әдебиетінің оқытушысы» мамандығы бойынша үздік дипломға бітірген.
   Г.Сагидолда 1993-жылы ҚР Ұлттық ғылым академиясы А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының жанындағы Д.53.38.01 диссертациялық еңесте ф.ғ.д. Е.Қажыбековтың жетекшілігімен «10.02.06 – түркі тілдері»мамандығы бойынша кандидаттық диссертация, ал 2004-жылы «10.02.06 –түркі тілдері» және «10.02.20 – тарихи-салыстырмалы, салғастырмалы-типологиялық тіл білімі» мамандықтары бойынша академик Р.Ғ. Сыздықованың жетекшілігімен докторлық диссертация қорғаған.
   Г.Сагидолданың ғылыми зерттеулерінің жалпы бағыты алтайтану және лингвистикалық түркітану салаларымен тығыз байланысты болып келеді. Түркі және моңғол тілдерінің өзара байланысы және өзара қарым-қатынасы, түркі тілдерінің  салыстырмалы-тарихи және салыстырмалы-сипаттамалы грамматикасы, түркі тілдерінің салыстырмалы-тарихи морфологиясы, түркі тілдерінің салыстырмалы лексикологиясы мен фразеологиясы, түркі лексикографиясы, лингвомәдениеттану және концептологиялық лингвистиканың  заманауи мәселелері,  сондай-ақ жаһандану үдерісіне төтеп бере алмай, жойылып-жоғалуға бет бұрған шағын санды түркітілдес халықтардың тілі мен этникалық мәдениетін фиксациялау, құжаттау және ғылыми айналымға енгізу, ХХІ ғ. түркі интеграциясыжәне оның тілдік тетіктерін жетілдіру проблемалары Г.Сагидолданың ғылыми зерттеулерінің өзегін құрайды.
   Г.Сагидолда 2001-2024 жылдары  аралығында түркологиялық бағыттағы жалпы саны 16 болатын іргелі ғылыми Жобаларға қатысты. Жобалар аясында Түркия, Ресей Федерациясы, Қырғызстан, Қытай Халық Республикаларына жасақталған халықаралық далалық экспедицияларға құрамында қазақ, түрік, чуваш, қырғыз, ұйғыр, сарыұйғыр және моңғол тілдері бойынша зерттеулер жүргізді.
   Г.Сагидолда 2005-2009 жылдары Қазақстанда үш сатылы Түркітану (бакалавриат, магистратура, докторантура) мамандығын ашуға белсене араласып,   мамандықтың а Қазақстан |Республикасының Мемлекеттік Жалпыға Міндетті Білім Стандартын (ҚР МЖМБС) және типтік оқу бағдарламаларын жасауға жетекшілік етті. 2007-жылы тұңғыш рет Қазақстанда үш сатылы Түркітану (бакалавриат, магистратура, докторантура) мамандығын  Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің Жалпы тіл білімі және аударма теориясы кафедрасы базасында ашуды жүзеге асырды.
   2010 жылдың 25 мамырында Түркі академиясының ресми ашылған сәтінен бастап 2014 жылға дейін түрколог-лингвист ретінде академияның стратегиясын жасауға, жүзеге асырылатын ғылыми жобалардың мақсат-міндеттерін айқындауға ат салысты, лингвистикалық бағыттағы Халықаралық ғылыми жобаларға жетекшілік жасады.
   Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ Қазақ тіл білімі кафедрасының профессоры Г.Сагидолданың  жеке авторлығымен және авторлық бірлестікте жарық көрген ғылыми еңбектерінің жалпы саны – 170. 6 монография, 7 оқулық, 2 оқу-әдістемелік құрал, 150-дан астам ғылыми мақаланың, ҚР Жоғары және жоғарыдан кейінгі білім жүйесіне арналған 021200 – Түркітану мамандығы бойынша  3   мемлекеттік стандарттардың (ҚР МЖМБС 6.08.037 ‒ 2010. Жоғары білім. ҚР БжҒМ. Бұйрық № 598;  ҚР МЖМБС 7.09.149 – 2010 ж. ҚР БжҒМ. Бұйрық № 514; ҚР МЖМБС 7.09.149 – 2010 ж. ҚР БжҒМ. Бұйрық № 514),  050117 − қазақ тілі мен әдебиеті (магистратура) мамандығына арналған 3 және 5В021200 − түркітану (бакалавриат) мамандығына арналған қазақ және орыс тілдеріндегі 10 типтік оқу бағдарламаларының, 4 сөздіктің авторы.
Конгресс бағдарламасы
Күні: 18 қазан, 2024 жыл
Уақыты: 10.00-13.00
10.00-10.10
10.00-10.10
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың құттықтау сөзі
Құттықтау сөз
10.10.-10.20
10.10.-10.20
ҚР Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбектің құттықтау сөзі
Құттықтау сөз
10.20-10.30
10.20-10.30
Шаһин Мұстафаев Халықаралық Түркі академиясының президенті, тарих ғылымдарының докторы, академик
Құттықтау сөз
10.30-10.40
10.30-10.40
Рауан Кенжеханұлы – Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының Президенті
Құттықтау сөз
10.40-10.45
10.40-10.45
Конгрестің ашылуы
Кіріспе сөз
10.45-11.00
10.45-11.00
Академик Рабиға Сыздық туралы бейнебаян
Ғылымдағы ғұмыр
Баяндамалар
11.00-11.10
11.00-11.10
Нұрлан Оразалин мемлекет және қоғам қайраткері, ақын, драматург
Көркем сөз – кемел таным
11.10-11.20
11.10-11.20
Зейнеп Базарбаева Қазақстан Республикасы ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор
Ғылыммен ұшталған ғұмыр
11.20-11.30
11.20-11.30
Анар Фазылжан Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры
Академик Рәбиға Сыздық феномені: отандық тілтаным мен түркітанудың бүгіні және болашағы
11.30-11.40
11.30-11.40
Бирсель Каракоч филология ғылымдарының докторы, Швеция, Уппсала университеті
Қазақ және түркі тілдеріндегі туыстық атаулар туралы тұжырымдамалар
11.40-11.50
11.40-11.50
Нергис Бирай филология ғылымдарының докторы, Түркия, Памуккале университеті
Академик Рәбиға Сыздықтың түркітану әлеміне қосқан үлесі
11.50-12.00
11.50-12.00
Фаузия Оразбаева Қазақстан Республикасы ҰҒА корреспондент мүшесі, педагогика ғылымдарының докторы
Академик Рәбиға Сыздықтың ғылыми мұрасы – рухани құндылықтар өзегі
12.00-12.10
12.00-12.10
Бердібай Шалабай филология ғылымдарының докторы, профессор
Академик Рәбиға Сыздық – қазақ стилистикасын зерттеуші ғалым
12.10-12.20
12.10-12.20
Қалбике Есенова филология ғылымдарының докторы
Академик Р.Сыздықтың идиостилі: прагмалингвистикалық талдау
12.20-12.30
12.20-12.30
Бағдан Момынова филология ғылымдарының докторы, профессор
А. Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының бас ғылыми қызметкері
Қазақ әдеби тілін академик Рәбиға Сызықтың кезеңдеуі және жазба әдеби тілді жаңаша кезеңдеу
12.30-12.40
12.30-12.40
Гүлғайша Сағидолдақызы филология ғылымдарының докторы, профессор
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Қазақ тіл білімі кафедрасының профессоры
Р. Сыздық және ясауитанудың лингвистикалық бағыты
12.40-13.00
12.40-13.00
Пікір алмасу

СЕКЦИЯЛЫҚ МӘЖІЛІС

Күні: 18 қазан, 2024 жыл
Уақыты: 15.00-17.00

«Тасқа қашап жазған жазба-ғылыми жорық»

(Таңбалы шатқалына саяхат)

Күні: 19 қазан, 2024 жыл
Уақыты: 9:00-18:00
Өтетін уақыты: 18-19 қазан, 2024 жыл.
Өтетін орны: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, "Қазақстан" қонақүйі, "Алтын емел" конференц-залы, Достық көшесі, 52

Тіркелу
Баяндаманы жүктеу